SĄD SYNA CZŁOWIECZEGO

w. 31 Jezus powiedział do swoich uczniów: Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim, wtedy zasiądzie na tronie swej chwały.

Jezus zaraz na początku tej sceny zostaje utożsamiony z postacią Syna Człowieczego. Aramejska forma „Syn Człowieczy” (bar enasz) występuje w starotestamentalnym tekście Dn 7, 13. W tekście Daniela Syn Człowieczy jawi się jako postać apokaliptyczna, która zostaje wprowadzona do Przedwiecznego i obejmuje panowanie, chwałę i władzę królewską (Dn 7, 13-14 – Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego. Powierzono Mu panowanie, chwałę i władzę królewską, a służyły Mu wszystkie narody, ludy i języki. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie). Użycie tego tytułu w odniesieniu do Jezusa wskazuje na Jego funkcję eschatologiczną i związane jest z objawieniem Jego boskiej godności. Tytuł ten jest używany często w kontekście sądu nad światem. W mowie eschatologicznej (Mt 24, 1 – 25, 46) tytuł ten występuje wielokrotnie. Scena chwalebnego przybycia Syna Człowieczego w otoczeniu aniołów, którego funkcja będzie polegać na sądzeniu, zostaje zapowiedziana w kontekście poprzednim Ewangelii: Mt 16, 27 – Albowiem Syn Człowieczy przyjdzie w chwale Ojca swego razem z aniołami swoimi, i wtedy odda każdemu według jego postępowania; Mt 19, 28 – Zaprawdę, powiadam wam: Przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na swym tronie chwały, wy, którzy poszliście za Mną, zasiądziecie również na dwunastu tronach, sądząc dwanaście pokoleń Izraela. Postać Syna Człowieczego zasiadającego na tronie w otoczeniu aniołów posiada wszelkie cechy Sędziego. W Starym Testamencie funkcja sprawowania sądu była zarezerwowana dla Boga, stąd w scenie sądu Jezus objawia swe Boskie oblicze. Dwukrotnie w tym wersecie zostaje użyty termin „chwała”. W świetle tekstów starotestamentalnych możemy lepiej zrozumieć to pojęcie. W Starym Testamencie Bóg objawia swą chwałę narodowi wybranemu poprzez znaki swej obecności i asystencję w drodze ku Ziemi Obiecanej. Chwała Boża objawia się z całą mocą na Synaju (Wj 24, 17), w Namiocie Spotkania (Wj 29, 43) a następnie w świątyni jerozolimskiej (1 Krl 8, 10-11). Prorok Ezechiel podkreśla, że w czasie niewoli babilońskiej, która jawi się jako kara za niewierność Izraela wobec Boga, chwała Pańska opuszcza Świątynię (Ez 9-11), aby ponownie powrócić do wspólnoty odnowionej duchowo. Prorok Izajasz głosi uniwersalistyczne przesłanie, że począwszy od Jerozolimy chwała Pańska rozbłyśnie wśród wszystkich narodów: Powstań! Świeć, bo przyszło twe światło i chwała Pańska rozbłyska nad tobą. Bo oto ciemność okrywa ziemię i gęsty mrok spowija ludy, a ponad tobą jaśnieje Pan, i Jego chwała jawi się nad tobą. I pójdą narody do twojego światła, królowie do blasku twojego wschodu (Iz 60, 1-3). W Ewangeliach mocno zostaje uwypuklona prawda, że chwała Boga objawia się dla wszystkich narodów w osobie Jezusa Chrystusa. W naszej scenie Ewangelista Mateusz wskazuje na szczególną manifestację chwały Pańskiej podczas Sądu Ostatecznego. Obraz Syna Człowieczego przybywającego w chwale i zasiadającego na tronie swej chwały wskazuje na szczególną obecność Boga, który dokonuje sądu nad wszystkimi narodami. 

w. 32-33 I zgromadzą się przed Nim wszystkie narody, a On oddzieli jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie.

Przed Sędzią zgromadzą się wszystkie narody. Wyrażenie „wszystkie narody” zwraca uwagę na uniwersalny charakter sądu obejmujący każdego człowieka. Funkcja sądownicza Syna Człowieczego polega najpierw na gromadzeniu, a następnie na oddzielaniu jednych ludzi od drugich. Funkcja ta zostaje porównana w sposób obrazowy do funkcji pasterza oddzielającego owce od kozłów. Owce są postawione po prawej stronie a kozły po lewej stronie. W kontekście Ewangelii Mateusza owce symbolizują lud Boży i sprawiedliwych. Strona prawa w języku biblijnym symbolizuje miejsce czci i szacunku: Wyrocznia Boga dla Pana mego: «Siądź po mojej prawicy, aż Twych wrogów położę jako podnóżek pod Twoje stopy (Ps 110, 1); A on pełen Ducha Świętego patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą i Jezusa, stojącego po prawicy Boga. I rzekł: «Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga» (Dz 7, 55-56).

w. 34 Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: „Przyjdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata!

W wersecie tym Syn Człowieczy zasiadający na tronie chwały zostaje określony jako „król”. Sprawuje on władzę sądowniczą. W stosunku do osób usytuowanych po prawej stronie kieruje on dwa wezwania w trybie rozkazującym. Pierwsze oznacza „chodźcie, przyjdźcie, zbliżcie się”. W słowach „przyjdźcie błogosławieni ojca mojego” zawarty jest wyrok. Osoby stojące po prawej stronie mają zbliżyć się do Syna, aby uczestniczyć w błogosławieństwie Jego Ojca. Drugie oznacza „weźcie w posiadanie, odziedziczcie, bądźcie dziedzicami”. Osoby po prawej stronie są wezwane do stania się właścicielami Bożego królestwa przygotowanego dla nich od założenia świata. Odwieczne zamysły Boga znajdują swoje wypełnienie podczas sądu ostatecznego, kiedy człowiek wypełniający wolę Boga staje się domownikiem królestwa niebieskiego.

w. 35-36 Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie.

Król wymienia sześć podstawowych sytuacji ludzkich potrzeb – głód, pragnienie, obcość, nagość, choroba, uwięzienie – które reprezentują wszystkie rodzaje potrzeb człowieka. Motywem wyroku jest braterskie ustosunkowanie się do Chrystusa, który utożsamia się z człowiekiem ubogim i potrzebującym. Wrażliwość na potrzeby ubogiego jawi się jako przyjęcie do swego życia Króla chwały, któremu oddaje się cześć i szacunek w służbie dla bliźnich.

w. 37-39 Wówczas zapytają sprawiedliwi: „Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym i nakarmiliśmy Ciebie? spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy Cię przybyszem i przyjęliśmy Cię? lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzieliśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie?”

Zgromadzone na sądzie osoby usytuowane po prawej stronie są nazywane „sprawiedliwymi”. Terminy „sprawiedliwość”, „sprawiedliwy” są charakterystyczne dla św. Mateusza i w porównaniu z innymi Ewangeliami występują u niego najczęściej. Sprawiedliwym jest ten, kto wiernie realizuje w swym życiu zbawcze zamysły Boga i wypełnia wszelkie prawa ustanowione przez Niego. Człowiek żyjący w ten sposób może uobecniać całą swą postawą sprawiedliwość, która ma swe źródło w Bogu „Sprawiedliwym sprawiedliwych”. Wykazują oni zaskoczenie z powodu wypowiedzi Jezusa i niezrozumienie Jego intencji. Dlatego trzykrotnie pytają oni Jezusa, kiedy widzieli Go w potrzebie i zaspokoili tę potrzebę.

w. 40 A Król im odpowie: „Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili”.

Jezus odpowiada na ich pytanie, formułując centralne orędzie analizowanej przez nas perykopy. Waga tej wypowiedzi zostaje podkreślona przez uroczyste użycie formuły wstępnej „zaprawdę, powiadam wam”. Jezus wyraźnie podkreśla, że to wszystko, co zostało uczynione nawet dla jednego z najmniejszych braci zostało uczynione dla Niego. Widać w tej odpowiedzi utożsamienie się Syna Człowieczego z każdym człowiekiem ubogim i potrzebującym. Najmniejszymi braćmi są głodni, spragnieni, wypędzeni, nadzy, chorzy i więźniowie. Odpowiedź tę można lepiej zrozumieć w świetle dialogu Jezusa z Szawłem – prześladowcą Kościoła: «Kto jesteś, Panie?» – powiedział. A On: «Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz (Dz 9, 5). W odpowiedzi tej Jezus wyraźnie utożsamia się z prześladowanym Kościołem.

w. 41 Wtedy odezwie się i do tych po lewej stronie: „Odejdźcie precz ode Mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom!”

Wcześniejsze wezwanie skierowane do sprawiedliwych zostaje w tym wierszu skontrastowane z poleceniem do osób stojących po lewej stronie: „odejdźcie”. Adresaci tych słów zostają nazwani „przeklęci”. W stosunku do nich Syn Człowieczy wypowiada wyrok potępiający. Zamiast królestwa wiecznego przygotowanego przez Boga dla swych dzieci istnieje ogień wieczny dla obojętnych wobec potrzeb swoich braci. Ogień ten jest domeną diabła i jego aniołów. W literaturze żydowskiej diabeł jest przedstawiany jako przeciwnik Boga i wszystkich ludzi realizujących Boże zamiary. Diabeł i jego aniołowie są tutaj przedstawieni jako ci, dla których przygotowany jest ogień wieczny. 

w. 42-43 „Bo byłem głodny, a nie daliście Mi jeść; byłem spragniony, a nie daliście Mi pić; byłem przybyszem, a nie przyjęliście Mnie; byłem nagi, a nie przyodzialiście Mnie; byłem chory i w więzieniu, a nie odwiedziliście Mnie”.

W wersetach tych zostają wymienione te same potrzeby, co we wcześniejszym kontekście (ww. 35-36), jednak adresaci nie zaspokajają tych potrzeb. Do dwóch ostatnich potrzeb zostaje odniesiony tylko jeden czasownik: „nie odwiedziliście Mnie”.

w. 44 Wówczas zapytają i ci: „Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym albo spragnionym, albo przybyszem, albo nagim, kiedy chorym albo w więzieniu, a nie usłużyliśmy Tobie?”

Podobnie jako wcześniej sprawiedliwi, tak teraz osoby stojące po lewej stronie wykazują niezrozumienie z powodu słów Syna Człowieczego. Kierują więc do Niego pytanie, w którym na samym początku zwracają się do Niego terminem „Panie”. Ustami wydają się chwalić i oddawać cześć Synowi Człowieczemu, ale jest to tylko pozorne, gdyż swoim życiem nie realizowali Bożego zamysłu miłości. Tytuł ten na ich ustach wydaje się być lepiej zrozumiałym w świetle tekstu występującego we wcześniejszym kontekście Ewangelii św. Mateusza: Nie każdy, który Mi mówi: „Panie, Panie!”, wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie. Wielu powie Mi w owym dniu: „Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia, i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?” Wtedy oświadczę im: „Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy dopuszczacie się nieprawości!” (Mt 7, 21-23). 

w. 45 Wtedy odpowie im: „Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, tegoście i Mnie nie uczynili”.

Centralne orędzie perykopy zostaje tu przedstawione w sposób negatywny. Brak wrażliwości na potrzeby innych jest brakiem wrażliwości na Boga. Syn Człowieczy utożsamia się ponownie z najmniejszymi z ubogich i potrzebujących.

w. 46 I pójdą ci na mękę wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego.

Ostatnie zdanie podsumowuje perykopę podkreślając separację i różne przeznaczenie osób stojących po prawej i lewej stronie Syna Człowieczego. Przeznaczeniem sprawiedliwych jest życie wieczne, zaś przeklęci pójdą na mękę wieczną. Wyrażenie „życie wieczne” występuje kilkakrotnie w Ewangelii Mateuszowej w kontekście nagrody za życie zgodne z Bożymi przykazaniami i nauką Chrystusa  (Mt 19, 16. 29).